Thánh Nữ Cecilia (còn gọi: Xê-xi-li-a; Cecilia of Rome) là một trong những vị thánh nữ nổi tiếng nhất của Giáo Hội sơ khai. Ngài được tôn kính đặc biệt như quan thầy của các nhạc sĩ và Thánh nhạc, bởi truyền thống kể rằng trong lúc cử hành hôn lễ, Cecilia đã “hát thánh ca trong lòng dâng lên Chúa”, và suốt đời sống trong bầu khí cầu nguyện – ca ngợi Thiên Chúa.
1. Cuộc đời và lòng đạo đức
Thánh Cecilia sinh vào khoảng thế kỷ II–III tại Rôma, trong một gia đình quý tộc Kitô hữu. Ngay từ thời niên thiếu, Cecilia đã sống khổ chế, yêu mến cầu nguyện và gắn bó sâu đậm với Thánh nhạc – vốn là một phần trong đời sống phụng vụ của các cộng đoàn sơ khai.
Đến tuổi trưởng thành, Cecilia được hứa gả cho Valerian, một thanh niên ngoại giáo nhưng có tâm hồn ngay thẳng và giàu lòng quảng đại. Trong đêm tân hôn, Cecilia đã nói với Valerian rằng nàng đã khấn giữ mình cho Thiên Chúa. Nhờ chứng tá trong sáng của Cecilia và sự hướng dẫn của linh mục Urbano, Valerian đã hoán cải, lãnh nhận Phép Rửa và cùng trở nên người bảo vệ đức tin.
2. Chứng tá giữa thời bách hại
Thời bấy giờ, Kitô hữu tại Rôma chịu nhiều bách hại. Cecilia, Valerian và em trai là Tiburtius đã âm thầm chôn cất các vị tử đạo và giúp đỡ người nghèo bị bỏ rơi. Vì từ chối dâng hương tế thần ngoại, Valerian và Tiburtius bị bắt và xử tử.
Cecilia cũng bị kết án vì đức tin. Những ghi chép cổ kể rằng các quan tìm cách thiêu sống Cecilia, nhưng lửa không làm hại được ngài. Sau cùng, Cecilia chịu tử đạo bằng gươm, và vẫn kiên vững làm chứng cho Chúa Kitô cho đến hơi thở cuối cùng. Giáo Hội tôn vinh ngài là Trinh nữ Tử đạo.
3. Sự tôn kính và ảnh hưởng
Trên nền nhà của gia đình Cecilia ở khu Trastevere (Rôma), Giáo Hội đã xây dựng Vương cung Thánh đường Thánh Cecilia, một trong những nhà thờ cổ kính và đẹp nhất Rôma.
Hình ảnh Thánh nữ Cecilia với đàn hạc hoặc đàn phong cầm đã trở thành biểu tượng của Thánh nhạc trong suốt nhiều thế kỷ. Biết bao nhạc sĩ – từ thời Trung Cổ, Phục Hưng cho tới thời hiện đại – đã dâng tặng những tác phẩm bất hủ để tôn kính ngài.