ĐI TÌM MỘT NỬA HOÀN HẢO TRONG HÔN NHÂN
Tác giả: Aug. Trần Cao Khải
WHĐ (1.12.2020) – Trước nay, người ta nói nhiều đến phép tính “nhiệm mầu” của hôn nhân, đó là 1+1=1 để nói lên sự hợp nhất nên một trong vợ chồng. Nghĩa là trong hôn nhân, hai bạn trở nên một trong tình yêu, cùng chia sẻ một định mệnh và cùng chịu trách nhiệm với nhau, vì nhau. Như ông bà ta thường nói “Vợ chồng như đũa có đôi”.
Tuy nhiên, ngày nay, một số người muốn thay đổi phép tính, thay vì nói: 1+1=1 thì họ dùng công thức khác, rất toán học và lại bao hàm ý nghĩa đặc biệt, đó là 0,5+0,5=1. Nghĩa là trong hôn nhân mỗi bạn sẽ là một nửa của nhau, họ tìm đến nhau để cuộc hôn nhân được vuông tròn, họ sẽ kết hợp là MỘT trong tình yêu, trong cuộc sống, trong gia đình. Như lời Thánh Kinh đã viết: “Người đàn ông sẽ kết hợp với vợ mình, và cả hai sẽ trở nên một thân xác” (Mt 19, 5; x. St 2, 24).
Vừa qua, trên trang vnexpress.net có một bài viết chia sẻ câu chuyện như sau: “Hồi đầu tháng 6-2020, cặp diễn viên nổi tiếng Đặng Siêu và Tôn Lệ của Trung Quốc tổ chức 9 năm ngày cưới. Cặp đôi này hiện có hai con, trải qua nhiều tin đồn thất thiệt về sự tan hợp nhưng họ vẫn ở bên nhau. Nhân dịp đó, Tôn Lệ viết trên trang cá nhân của mình: “Chúng ta hai con người với hai tính cách và thói quen sống hoàn toàn khác nhau có thể cùng song hành và hạnh phúc. Hôn nhân không phải là 1+1=2 mà là 0,5+0,5=1”.
“Công thức mà Tôn Lệ nói tới nằm trong bài phát biểu của một người cha ở Đài Loan trong đám cưới con gái mình. Người này nói rằng: “Hôn nhân không phải là 1+1=2 mà là 0,5+0,5=1. Sau khi kết hôn, hai người phải loại bỏ một nửa cá tính của mình để tạo thành một gia đình hạnh phúc. Ai có thể hiểu được công thức này sẽ hiểu được ý nghĩa thực sự của tình yêu”.[1]
Chúng ta biết rằng, hiện nay trên sóng VTV3 lúc 20g ngày Chúa nhật hàng tuần có chương trình “Chân ái 2020”, là một chương trình truyền hình thực tế hoàn toàn mới dành cho những người độc thân muốn tìm kiếm một nửa để đi đến hôn nhân. Chương trình đã thu hút rất nhiều người theo dõi và đặc biệt hấp dẫn nhiều bạn trẻ tham gia để mong tìm được bạn đời lý tưởng của mình. Tuy nhiên khi theo dõi chương trình này, khán giả nhận ra rằng việc tìm kiếm một nửa của mình hoàn toàn khó khăn, không như mong đợi. Có cặp bên ngoài xem ra “tâm đầu ý hợp” nhưng kết cục “đàng gái” hay “đàng trai” phải xin hoãn cầu hôn vì thấy chưa sẵn sàng… nghĩa là cả hai phải đành chấp nhận chờ đợi.
Trong khi đó, trên kênh HTV7, hàng tuần vào lúc 22g, người ta có dịp theo dõi chương trình “Vợ chồng son”, qua đó các đôi vợ chồng trẻ được có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm đời sống hôn nhân gia đình của họ thông qua các câu hỏi của người phụ trách chương trình và nhân tiện cũng có cơ hội hàn gắn nếu đã và đang trong tình trạng rạn nứt tình cảm vợ chồng. Qua chương trình này, khán giả nhận thấy rằng hầu như 100% các đôi vợ chồng đề có “vấn đề” với nhau, nghĩa là họ hoàn toàn “bất ngờ” trước những “điều không ngờ” về bạn đời của mình. Người dẫn chương trình thường đưa ra câu hỏi về việc người này có thấy người lỗi lầm, khuyết điểm gì không… Câu trả lời từ hai phía thường là “Có” và “Rất nhiều”…
Như vậy, ta thấy rằng lập gia đình đã khó, nhưng để kiếm được một người bạn đời như mong ước thì không phải là dễ chút nào. Nhất là tìm được một người phối ngẫu có thể sẵn sàng chia sẻ trách nhiệm “gánh vác” với mình suốt cuộc đời.
Người Nga có câu: “Trước khi ra trận, hãy cầu nguyện một lần; trước khi ra khơi, hãy cầu nguyện hai lần; trước khi kết hôn, hãy cầu nguyện ba lần”. Điều đó cho thấy hôn nhân gia đình quan trọng biết chừng nào, cần được chuẩn bị hết sức chu đáo và cẩn thận, chi tiết, đúng cách và cần có thời gian. Thực tế ngày nay, một số người trẻ chỉ quan tâm đến việc tổ chức lễ cưới thật to mà không chịu trau dồi, học biết đầy đủ bổn phận và trách nhiệm trong đời sống hôn nhân. Họ chỉ lo kiếm tiền, mua xe, mua nhà mà ít quan tâm học hỏi và hiểu biết ý nghĩa, khám phá ơn gọi hôn nhân trong chương trình của Thiên Chúa, nắm bắt nguyên nhân gây rạn nứt và đổ vỡ trong đời sống hôn nhân gia đình cũng như trau dồi kỹ năng sống để gìn giữ hạnh phúc gia đình.[2]
Trở lại vấn đề chúng ta đặt ra, là liệu người ta có thể kiếm được một bạn đời hoàn hảo như mình mong muốn hay không và nếu không được thì sẽ giải quyết thế nào để có một cuộc hôn nhân hạnh phúc.
I.- KHÔNG AI LÀ MỘT NGƯỜI BẠN ĐỜI HOÀN HẢO
Trên đời này không ai là người hoàn hảo, vậy thì khi lập gia đình, chúng ta phải chấp nhận kết hôn với một người không-hoàn-hảo như bao con người khác và sống một cuộc hôn nhân không-hoàn-hảo. Tuy nhiên, đôi bạn vẫn có thể có được một cuộc hôn nhân thành công và hạnh phúc. Tất nhiên điều này tùy thuộc hoàn toàn vào nhận thức, tình yêu và sự trưởng thành của hai người nam và nữ.
Sau đây là một số ý nghĩa và nhận định đúng đắn về hôn nhân.
1.1. Nhận thức đúng về ý nghĩa và mục đích của hôn nhân
Khi kết hôn với nhau, đôi bạn không chỉ yêu nhau là đủ. Họ còn phải hiểu rõ ý nghĩa và mục đích của hôn nhân là gì. Mục đích được coi là ánh sáng chỉ dẫn và kim chỉ nam giúp cho cuộc hôn nhân đi đúng hướng và tồn tại lâu dài. Văn hào Pháp Antoine de St Exupéry đã nói: “Yêu nhau không phải là ngồi đó nhìn nhau nhưng là cùng nhau nhìn về một hướng”.
Giáo lý Công Giáo dạy rằng: “Tự bản chất, hôn nhân hướng đến thiện ích của đôi vợ chồng, (đến) việc sinh sản và giáo dục con cái. Hôn nhân giữa những người đã chịu phép thánh tẩy được Chúa Kitô nâng lên hàng bí tích”. Vậy, đối với đôi bạn Ki-tô hữu, hôn nhân có hai mục đích rõ ràng. Đó là trọn đời yêu thương nhau, và trách nhiệm sinh sản và giáo dục con cái.
– Về mục đích trọn đời yêu thương nhau: Đôi bạn đến với nhau là do tình yêu thúc đẩy và sống với nhau là để giúp nhau phát triển tình yêu ấy. Nhờ khế ước hôn nhân, người nam và người nữ “không còn là hai, nhưng chỉ là một xương một thịt”, và được mời gọi mỗi ngày một trở nên gắn bó với nhau hơn qua việc nỗ lực sống cam kết trao hiến trọn vẹn cho nhau. Sự hiệp thông vợ chồng ăn rễ sâu từ sự thu hút tự nhiên về giới tính, cũng như từ sự bổ túc lẫn nhau giữa nam và nữ, được nuôi dưỡng nhờ những nỗ lực của đôi bạn muốn chia sẻ cho nhau trọn cả bản thân trong suốt cuộc đời.
– Về mục đích sinh sản và giáo dục con cái: Đôi bạn chung sống để trọn đời yêu thương nhau, lại còn sinh sản, giáo dục con cái. Việc giáo dục là tất yếu tiếp theo việc sinh sản. Nền tảng việc sinh sản là yêu nhau đến độ nên một, và nên một cả trong việc sinh hoạt vợ chồng là để sinh sản. Việc sinh sản con cái như thế, là do lệnh truyền của Thiên Chúa, và do mục đích nội tại của phái tính.
Vậy đã rõ, hôn nhân không phải là một cơ hội đi tìm một người hoàn hảo, giàu có, nổi tiếng…để tự hào và khoe khoang, nhưng là một sự dấn thân chọn lựa người bạn đời xứng hợp trên cơ sở tình yêu trung thực và tinh thần tự do, tự nguyện cao nhất. Diễn viên nổi tiếng Tôn Lệ người Trung Quốc đã từng nói: “Hôn nhân là bản hòa tấu của hai người, chỉ bằng cách bổ sung cho nhau, động viên và hợp tác với nhau, chúng ta mới có thể chơi bản hòa tấu của cả cuộc đời”.
1.2. Hôn nhân là môi trường đào tạo tuyệt vời nhất
Những ai bước vào đời sống hôn nhân gia đình đều thấy rằng hôn nhân chính là trường học đào tạo đôi bạn về đời sống nhân bản, đức tin và xã hội. Không có môi trường nào có giá trị về giáo dục hơn là hôn nhân và gia đình. Khi đôi bạn giúp nhau thăng tiến đời sống về mọi mặt, đó là góp phần đào tạo lẫn nhau và sau đó là chu toàn trách nhiệm giáo dục con cái trong gia đình.
Trong nội dung chỉ dẫn của Tông huấn Niềm vui Tình yêu của ĐTC Phan-xi-cô có nêu vấn đề sau: “Gia đình là trường học đầu tiên dạy cho con cái các giá trị nhân bản, nơi đây con cái sẽ học biết cách sử dụng tự do, biết hòa nhập xã hội, biết yêu thương con người giữa lòng thế giới như một “bầu khí gia đình” thực sự. Nếu con cái được giáo dục tốt nhất trong môi trường gia đình, thì khi hòa nhập vào đời sống xã hội, chúng sẽ có sự phân định sáng suốt nhất, sẽ mau chóng hình thành và phát triển nhân cách với những phẩm tính tốt. Chúng sẽ biết sống yêu thương và đầy lòng kính trọng, biết tha thứ để được thứ tha, biết hy sinh để phục vụ quên mình…”.[3]
Ngoài ra, ta cũng thấy có quan điểm thế này: Hôn nhân chính là trường tu dưỡng tốt nhất của con người. Nhiều người trải qua bao nhiêu sóng gió, bước vào tuổi trung niên mới dần dần ngộ ra được một điều: “Bạn đời chính là quý nhân tốt nhất của mình”. Có rất nhiều cuộc hôn nhân đều trải qua một tiến trình như sau: 3 năm đầu, chàng yêu nàng, nàng thương nhớ chàng; 3 năm sau vợ giận chồng, chồng giận vợ; 3 năm tiếp nữa, vợ chồng không ngừng oán trách lẫn nhau. Cuối cùng mới dần dần cảm thông được những khiếm khuyết của bạn đời.
Vậy nên có thể khẳng định là, hôn nhân chính là trường tu luyện của đời người, giúp chúng ta trưởng thành hơn, hoàn thiện hơn về phẩm chất, nhân cách. Trong cuộc sống hôn nhân, có một điều rất quan trọng, đó là “Chấp nhận thực tế”. Khi bạn đời có những điều dù chết cũng chẳng thế sửa đổi, khi đó bạn chỉ có cách chấp nhận mà dung hòa. Hôn nhân hạnh phúc nhất không phải là tìm được người yêu mình bao nhiêu mà là tìm được một người khi về già có thể nói chuyện với mình nhiều bao nhiêu. Con người ta khi đến một giai đoạn nào đó sẽ hiểu ra rằng, hôn nhân không phải chỉ là tìm cho mình một chỗ dựa, nhưng còn là tìm cho mình một hoàn cảnh trưởng thành, tìm cho mình một người bạn lúc chiều tà bóng xế.[4]
1.3. Hôn nhân không tình yêu là hôn nhân chết
Khi hai người quyết định lấy nhau, vấn đề không phải là vì người này hoàn hảo hay người kia toàn bích, mà là hai người có yêu nhau thực tình hay không. Bởi vì nếu chỉ kết hôn theo cảm tính và theo nhận định chủ quan, thì điều đó không thể đem lại hạnh phúc lâu dài cho đôi bạn, có khi lại còn gây ra đổ vỡ mà hai người không thể tránh được.
Có người đã quả quyết: “Biết yêu là khổ, nhưng không yêu thì chết”. Người khác nhận định: “Không có tình yêu thì không có gia đình” (Byron). Quả đúng vậy, ngôi nhà gỗ đá chỉ nhờ có tình yêu mới trở thành mái ấm gia đình. Tuy nhiên để tình yêu được lâu bền, triển nở thì đòi hỏi người ta phải hy sinh, vượt qua nhiều thử thách, cam go.
Sẽ là bất hạnh nếu ta phải sống trong môi trường và bầu khí gia đình thiếu vắng tình yêu. Như một danh nhân đã nói: “Hôn nhân là con đường dắt ta vào địa ngục hay đưa ta vào thiên đàng” (Balzac). Tại sao lại có loại hôn nhân đem ta vào địa ngục? Vì cuộc hôn nhân ấy không có tình yêu. Gia đình trở nên lạnh lẽo, niềm tin biến thành khô cứng, hy vọng bị thui chột, nụ cười tắt lịm, và hạnh phúc thì biến mất…
Vậy để bảo vệ tình yêu và hạnh phúc gia đình, người ta không có con đường nào khác ngoài tình yêu trung thực, sự cảm thông và sự hi sinh. Tình yêu trong gia đình vượt ra khỏi thứ tình yêu quy ngã, vị kỷ, để hướng tới một tình yêu vô vị lợi, bao dung và vị tha. Tình yêu ấy sẽ được thể hiện và minh chứng qua sự hòa hợp, hòa điệu trong đời sống chung vợ chồng. “Thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn”. Thực vậy, sự hòa thuận vợ chồng chứng tỏ tình yêu đã đạt mức trưởng thành và có ý nghĩa. Khi sống hòa hợp với nhau, vợ chồng không làm mất đi cái “Tôi” của riêng mình, trái lại điều đó sẽ giúp hai người bổ túc, hoàn thiện nhau.
Một mái ấm tràn ngập hạnh phúc luôn là một mơ ước đối với những ai khao khát hạnh phúc. Họ sẵn sàng sống và hành động vì tình yêu và vì người mình yêu thương. Nếu hôn nhân là kết quả của tình yêu chân chính thì gia đình là môi trường để tình yêu lớn lên và sinh hoa kết trái. Đúng như nhận định sau: “Hôn nhân không phải là điểm đến. Nó là một cuộc hành trình tiến đến một gia đình hạnh phúc, nơi đây tình yêu là điều quan trọng nhất”.
II.- AI CŨNG CÓ THỂ KIẾN TẠO CHO MÌNH MỘT CUỘC HÔN NHÂN HẠNH PHÚC VÀ ĐÁNG YÊU
Văn hào Pháp André Maurois đã nói: “Hôn nhân là một công trình mà cả hai vợ chồng phải kiến tạo suốt đời”. Sự thành công của một cuộc hôn nhân luôn đòi hỏi phải có thời gian và công sức của cả đôi bạn. Không phải bỗng dưng mà tình yêu nẩy nở phát triển theo thời gian. Không phải bỗng dưng mà hai bạn duy trì được cuộc sống hạnh phúc lâu dài. Không phải bỗng dưng mà căn nhà luôn là mái ấm, đầy ắp tiếng cười, chan hòa hơi ấm tình người…
Như trên đã đề cập, không ai dám mơ ước có một cuộc hôn nhân hoàn hảo, nhưng ai cũng có quyền mong mỏi một cuộc hôn nhân hạnh phúc và đáng yêu. Và để đạt mục đích này, đôi bạn phải nỗ lực hết mình. Một danh nhân đã nói: “Hôn nhân là một bãi chiến trường chứ không phải là một luống hồng”. Bước vào đời sống gia đình, không phải lúc nào ta cũng trải qua những tháng ngày êm ả, hạnh phúc dâng trào, trái lại phải vượt qua nhiều khó khăn thử thách, bởi vì cuộc sống vợ chồng luôn đầy thử thách và khó khăn trước mặt.
LM Nguyễn Hữu Thy, trong cuốn “Những suy tư đúng đắn về hôn nhân và gia đình Công Giáo” đã viết như sau:
“Mặc dù cuộc sống hôn nhân Công Giáo được xây dựng trên nền tảng vững chắc của Bí Tích Thánh, nhưng những người vợ người chồng Công Giáo ấy vẫn là những con người bằng xương bằng thịt như bao người khác và họ cũng phải sống chung trong xã hội với các đồng loại khác. Vì thế, dù muốn hay không, cuộc sống hôn nhân của họ cũng vẫn mang đậm tính chất ‘nhân loại’ và chịu các ảnh hưởng cũng như các điều kiện sống tốt xấu của môi trường xã hội, nơi họ sinh sống.
“Điều đó cũng muốn nói rằng, các hôn nhân Công Giáo cũng không tránh khỏi các thách đố, các khó khăn và các bế tắc như bao hôn nhân khác. Chỉ khác biệt duy nhất ở chỗ là nhờ có ơn Chúa và đức tin Ki-tô giáo soi sáng, hướng dẫn và củng cố, những hôn nhân Công Giáo sẽ có đủ nghị lực để thắng vượt được những thử thách khó khăn, chứ không dễ dàng chịu buông xuôi và đầu hàng.”[5]
Do đó để có thể đối phó với mọi thử thách xảy đến đồng thời có khả năng gỡ bỏ những khó khăn trong đời sống hôn nhân gia đình, chúng ta thử bàn đến 5 nghệ thuật sau đây, coi như 5 chìa khóa “vàng” giúp ta có được một đời sống phu-thê hạnh phúc.
2.1. Nghệ thuật yêu thương
“Nghệ thuật yêu” luôn là một chủ đề hấp dẫn, nóng bỏng mà người ta thường bàn đến trong rất nhiều sách vở báo chí. Con người có lý trí nên họ sẽ thể hiện tình cảm của mình một cách ý thức, tự do và trách nhiệm. Đó không phải là thứ tình yêu theo bản năng, ủy mị, ướt át, lãng mạn nhưng là dựa theo lòng yêu mến của hai nhân vị dành cho nhau. Ta biết rằng, tình yêu vợ chồng được ví như một cái cây nhỏ trồng trong đất, nó cần được chăm sóc, tưới bón hàng ngày mới mong lớn lên, phát triển và sinh hoa trái. Tình yêu ấy cần được nuôi dưỡng hằng ngày bằng các việc sau:
– Tôn Trọng: Mặc dù đôi bạn khác biệt nhau về mọi phương diện, nhưng vì lòng yêu mến, họ luôn tỏ ra tôn trọng và yêu kính nhau. Đó là dấu hiệu của một tình yêu trưởng thành và đúng đắn nhất.
– Bao Dung: Cái đũa cái bát còn có lúc xô xát huống chi con người “bá nhân bá tính”. Sự va chạm hay lỗi lầm này nọ là tự nhiên trong cuộc sống chung nhưng vì yêu nhau thực tình, người ta luôn biết mở lòng để sống bao dung và tha thứ cho nhau. Sự tha thứ chính là phép thử lớn nhất của tình yêu lứa đôi.
– Quan Tâm: Một khi đôi bạn yêu nhau thực tình thì cho dù thời gian và khó khăn chồng chất họ vẫn giữ một lòng chung thủy với nhau. Một trong các hành vi nổi bật nhất của lòng chung thủy, chính là sự quan tâm chăm sóc nhau. Sự vô cảm trong hôn nhân là kẻ thù số một, có khả năng giết chết tình yêu và làm tiêu tan hạnh phúc một cách dễ dàng nhất.
– Đồng Cảm: Trong hôn nhân, không gì tuyệt vời bằng việc hai vợ chồng tâm đầu ý hợp, cùng có nhiều điểm tương đồng. Có nghĩa là họ có thể đồng cảm với nhau trong nhiều trường hợp. Khi có sự thấu hiểu, chia sẻ, cuộc sống lứa đôi sẽ thăng hoa, gia đình càng yên ấm. Một chuyên gia tâm lý nhận định rằng sự đồng cảm luôn đóng vai trò quan trọng trong các mối quan hệ. Trong khi, hôn nhân không chỉ là sự gắn kết giữa hai người giống nhau, mà còn là sự kết hợp giữa hai người có nhiều khác biệt, họ đã chấp nhận sống chung. Không ai có thể cưới được một người hoàn hảo, vì thế muốn cuộc sống chung trở nên thoải mái, dễ chịu thì cả hai người trong cuộc phải biết đồng cảm, đồng thuận. “Thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn”…
– Trách Nhiệm: Một danh nhân đã nói: “Hôn nhân chia nửa quyền lợi và gấp đôi nghĩa vụ” (Arthur Schopenhauer). Hay có ý kiến này: “Trong hôn nhân, gặp nhau là bước đầu, sống chung với nhau là bước kế tiếp, làm việc chung với nhau mới làm nên một gia đình êm ấm ” (James Thurber). Trong cuộc sống hôn nhân, cả hai vợ chồng đều phải ý thức về sự chia sẻ trách nhiệm của mình, căn cứ theo vai trò và hoàn cảnh cụ thể. Có câu “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”. Cách nói này minh họa cho việc phân công trách nhiệm của hai vợ chồng trong gia đình. Khi có một người lơ là, sống vô trách nhiệm, thì bầu khí gia đình sẽ trở nên căng thẳng và sẽ dẫn đến nguy cơ cuộc hôn nhân đổ vỡ.
2.2. Nghệ thuật thích nghi
Bàn về sự thích nghi trong hôn nhân, trên trang báo vnexpress.net một tác giả đã cho rằng: Hương vị tốt đẹp của hôn nhân đó là biết tự điều chỉnh bản thân. Bài báo kể rằng: Một người bạn của diễn viên Hải Thanh (Trung Quốc) từng than phiền về cuộc hôn nhân của mình và cho rằng nó đang trên bờ vực tan vỡ. Người bạn xin lời khuyên của diễn viên này về bí quyết duy trì hôn nhân hạnh phúc. Nữ diễn viên đã nói với bạn: “Tôi nghĩ hôn nhân cũng như việc nêm nếm gia vị vào một món ăn. Mỗi người sẽ có khẩu vị riêng, nhưng để cả hai cùng ăn được thì phải điều chỉnh gia vị để hợp cả đôi bên. Việc này cần luyện tập”. Nữ diễn viên cũng cho rằng, hôn nhân dù ban đầu tốt đẹp đến mấy rồi cũng sẽ trở về với cơm áo gạo tiền, ngọt bùi đắng cay đều nếm trải qua. Khi đam mê phai nhạt và cuộc sống rơi vào cảnh “tầm thường”, làm sao giữ cho hôn nhân luôn tươi mới là một phép thử tuyệt vời cho khả năng giữ lửa của đôi bên.
Nữ diễn viên cho rằng “Gia vị” không chỉ xem xét khẩu vị của mình mà còn phải xem xét khẩu vị của bạn đời nữa, điều này không thể tách rời với “gia vị” của sự thích nghi, khoan dung và tôn trọng. Việc hai người có thể gặp nhau, thành vợ thành chồng đã là một kỳ tích và họ chấp nhận đó như là duyên phận. Duy trì hôn nhân không phải dễ, mong rằng mỗi cặp đôi hãy hành động và trân trọng, chung sống hòa thuận, nắm tay nhau và đón nhận hạnh phúc trong sự thích nghi.[6]
Chúng ta biết rằng, người phù hợp với chúng ta nhất không phải là người đáp ứng mọi kỳ vọng của ta. Thực ra, loại người như thế không tồn tại! Đó là người có thể dung hòa được những khác biệt của hai bên một cách khéo léo, là người có thể kiểm soát những bất đồng. Thay vì mang ảo tưởng về một một nửa hoàn hảo, khả năng chịu đựng những khác biệt với tấm lòng bao dung của ta mới chính là dấu hiệu đích thực của một bạn đời có đủ bản lãnh để vượt qua chính mình. Sự hòa hợp là trái ngọt của yêu thương, chứ không phải điều kiện cho nó.
2.3. Nghệ thuật nhượng bộ
Trong tương quan vợ chồng, sự hòa hợp để “nên một” luôn đòi hỏi người này nhường nhịn người kia và cả hai cùng chấp nhận sự hy sinh vì bạn đời. Ngày nay người ta nói nhiều đến “Nghệ thuật nhượng bộ”.
Nhượng bộ là hy sinh một phần cái gì đó của mình vì ích lợi chung và vì lợi ích của người khác. Trong một cuộc cãi vã bất phân thắng bại, sự nhượng bộ tốt nhất chính là nhịn. Có người đã nói rõ, “Phân nửa những vấn đề trong hôn nhân được giải quyết bằng cách giữ im lặng”. Trong cuộc sống chung, hằng ngày có vô vàn những điều trái ý nhau, từ những chuyện nhỏ nhất như ăn uống, sinh hoạt, giải trí, giờ giấc…đến những vấn đề lớn như việc chi tiêu trong gia đình, việc dạy dỗ con cái, việc ứng xử với cha mẹ (chồng/ vợ), với họ hàng hai bên…nếu cả hai bạn chỉ biết bảo lưu ý kiến riêng của mình thì sớm muộn cũng sẽ xảy ra mâu thuẫn, xung đột. Thực ra, không nhất thiết hai người phải “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”, nhưng ít nhất họ cần bàn tính sao để cuối cùng có tiếng nói chung, vừa lòng cả đôi bên…
Tóm lại, để có được sự hòa thuận lâu dài trong đời sống vợ chồng, chúng ta nên dõi theo và thực hành lời khuyên thiết thực sau đây của thánh Phao-lô: “Anh em là những người được Thiên Chúa tuyển lựa, hiến thánh và yêu thương. Vì thế, anh em hãy có lòng thông cảm, nhân hậu, khiêm nhu, hiền hòa và nhẫn nại. Hãy chịu đựng và tha thứ cho nhau, nếu trong anh em người này có điều gì phải trách móc người kia. Chúa đã tha thứ cho anh em, thì anh em cũng vậy, anh em phải tha thứ cho nhau. Trên hết mọi đức tính, anh em phải có lòng bác ái: đó là mối dây liên kết tuyệt hảo…” (Cl 3,12-14)
2.4. Nghệ thuật giao tiếp
Dù đã là vợ chồng rồi nhưng đôi bạn vẫn phải thực hành việc giao tiếp với nhau một cách có nghệ thuật chứ không phải là theo kiểu ăn nói ngẫu hứng, tùy tiện và thiếu tế nhị. Ông bà ta đã nhắc nhở: “Lời nói chẳng mất tiền mua/ lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Một vị giáo sư nọ, vì thấy rõ tầm quan trọng của đối thoại trong hôn nhân nên đã nói rằng: “Nếu tôi có cơ hội khuyên những đôi vợ chồng sắp cưới chỉ một lời mà thôi, thì tôi sẽ khuyên điều sau đây, đó là để có một hôn nhân hạnh phúc bền lâu, bằng mọi giá, vợ chồng phải giữ cho đường dây đối thoại với nhau”. “Giữ” ở đây là nối kết, duy trì và làm mới, không để nó đứt đoạn, mất kết nối và rơi vào tình trạng bế tắc.
Sau đây tóm tắt mấy nguyên tắc cơ bản liên quan kỹ năng giao tiếp trong đời sống vợ chồng.
– Hãy tăng cường đối thoại: Hãy tạo nhiều cơ hội để có thể gặp gỡ và trò chuyện với nhau. Chúng ta biết rằng, hôn nhân không phải là một “dịch vụ” sắp đặt hai bạn nam nữ cạnh nhau như hai bức tượng. Trái lại họ là những cá thể khác biệt, nhưng vì yêu nhau nên tình nguyện sống chung với nhau suốt đời. Do đó, trong suốt cuộc hôn nhân, họ chung sống trong cùng một mái nhà, sinh hoạt trong cùng một gia đình, ăn cùng mâm, ngủ cùng giường. Tất nhiên là họ sẽ có rất nhiều thời gian để tương tác với nhau.
Các nhà tâm lý học hôn nhân gia đình đều quả quyết rằng nghệ thuật giao tiếp ứng xử quyết định phần lớn cuộc hôn nhân hạnh phúc. Vợ chồng dù bận rộn trăm công nghìn việc, nhưng cũng nên tìm mọi cơ hội để gặp nhau, nói chuyện với nhau, kể cho nhau nghe “chuyện đời chuyện người”, trao tâm sự cùng nhau, thậm chí có thể cùng nhau xem một chương trình giải trí trên truyền hình hay cùng nhau hát một bài hát vv. Đây có thể được coi như một “chìa khóa vàng” đảm bảo hôn nhân bền vững.
– Hãy nói ít nghe nhiều: Trong giao tiếp vợ chồng, việc lắng nghe nhau là một đòi hỏi tối quan trọng. Nghe quan trọng hơn nói. Nghe nhiều nói ít. Nhưng nghe không bằng lắng nghe. Lắng nghe là cách dễ dàng lôi kéo bạn đời vào câu chuyện hai người. Đó cũng là điều chứng tỏ ta tôn trọng người đối thoại. Nếu hai người cùng nói thì kết cục gia đình sẽ là một cái chợ. Còn nếu hai người chỉ biết ngồi nghe nhau thì bầu khí thật là ảm đạm, buồn chán. Lắng nghe là một kỹ năng trong giao tiếp, vì thế vợ chồng phải tìm hiểu, học hỏi và thực hành sao cho nó trở thành một thói quen tốt.
Trong giao tiếp, việc lắng nghe sẽ giúp ta tiếp nhận đầy đủ, trọn vẹn thông tin, giúp lợi thế trong giải quyết vấn đề và thương lượng với người đối thoại. Lắng nghe còn thể hiện sự tôn trọng người nói và thu phục sự hợp tác trong công việc.
– Hãy tranh luận ôn hòa: Tránh tối đa những xung đột trong giao tiếp. Chúng ta biết rằng, trong đời sống vợ chồng, không phải lúc nào mối tương quan giao tiếp cũng trơn tru, suôn sẻ cả đâu. Có những lúc vì một lý do bất đồng hay bất bình nào đó mà vợ hoặc chồng hay cả hai người đều nổi nóng. Sóng gió bắt đầu nổi lên. Khi hai người bắt đầu đi vào cuộc tranh luận nảy lửa, tốt nhất cả hai đều nên bình tĩnh, nhường nhịn nhau. Ca dao VN có câu: “Chồng giận thì vợ bớt lời/ cơm sôi nhỏ lửa một đời chẳng khê”. Nếu vợ hay chồng cứ khăng khăng bảo vệ ý riêng chủ quan của mình mà không chịu hòa giải, nhượng bộ thì “chiến tranh” sẽ nổ to! Khi một bên nóng nảy, bên kia cần nín nhịn, đợi cho nguôi giận, bình tĩnh trở lại rồi mới trao đổi quan điểm với nhau.
Vợ chồng khi cãi nhau đừng quên điều này là, dù yêu thương cách mấy cũng khó có đôi vợ chồng nào mãi mãi hòa thuận. Thế nhưng việc gì cũng nên có chừng mực, mỗi khi cãi vã xong, cả hai nên dành chút thời gian để hòa giải một cách ôn hòa. Nhiều cuộc hôn nhân sẽ tốt hơn nếu người chồng và người vợ hiểu rõ ràng rằng họ đang ở cùng một bên chứ không phải ở hai phe đối lập.
– Lời nói chẳng mất tiền mua: Lưu ý tới tới lời nói, cách nói và giọng nói. Chúng ta biết rằng, trong giao tiếp vợ chồng lời nói và cách nói có tác dụng rất lớn tới mối quan hệ phu thê. Nhiều khi chuyện chẳng có gì, nhưng vợ hay chồng đưa ra những câu nói có tính chê bai hay chỉ trích khiến bạn đời mình khó chịu và bị tổn thương.
Không ai trong chúng ta lại không thích nghe những lời êm ái hòa nhã hơn là những lời đốp chát, thô lỗ. Nói năng dịu ngọt, chọn lựa từ ngữ không có nghĩa là nói lời gian dối, không đúng sự thật. Đó là hai việc hoàn toàn khác nhau. Trong giao tiếp, ta phải biết lựa lời để mà nói để người được hài lòng, có nghĩa là vẫn cùng một ý tưởng, một quan điểm nhưng được cố gắng diễn đạt, trình bày theo cách êm ái, hòa nhã nhất.
Trong gia đình, chồng không nên có thái độ gắt gỏng, nạt nộ vì tính cách đó chẳng bao giờ làm đẹp lòng ai. Có điều gì lầm lỡ, những lúc vắng vẻ bảo nhau còn có lợi hơn nhiều, dễ cảm hóa hơn. Phụ nữ bao giờ cũng thích nghe những lời dịu dàng, êm tai và thích có những sự vỗ về nho nhỏ. Thân mật, nhưng đừng suồng sã, không nên có hành động lỗ mãng đối với vợ, cả trong những lúc kín đáo nhất.
Trong khi đó, vợ phải biết tôn trọng chồng. Sức mạnh của phụ nữ là khéo léo, mềm mỏng, uyển chuyển trong cư xử. Bất cứ lúc nào, người vợ cũng phải ghi tâm, khắc cốt rằng mình là người yêu, là người tình, là bạn đời chứ không phải kẻ giám sát, điều hành của chồng minh. Đừng coi chồng là đứa trẻ con cũng đừng khinh thường chồng. Người phụ nữ thông minh và khôn ngoan thì biết rằng một lời nói ngọt ngào dễ chịu, một lời tán dương chân thực, một câu khen ngợi đúng lúc sẽ có giá trị ngàn vàng…
2.5. Nghệ thuật hòa giải
Trong cuốn “Những quy tắc trong đời sống vợ chồng”, tác giả đã đưa ra nhận xét như sau: “Hãy chấp nhận có một số vấn đề nào đó mà đôi bạn sẽ không bao giờ đi đến thống nhất hay giải quyết được. Nhiều người trong chúng ta bị nửa kia hấp dẫn và từ đó tiến tới hôn nhân. Có thể trong thời gian yêu nhau, tìm hiểu, đôi bạn cảm thấy rất hợp nhau trong mọi chuyện, nhưng khi sống chung một nhà, họ phát hiện ra nhiều điểm khác biệt. Vì thế, có thể nói có đến 80% các bạn cảm thấy hụt hẫng và bắt đầu suy nghĩ lung tung như ‘có thể chúng ta không hợp nhau…’ hay ‘mình đã lầm rồi!’. Thực ra, trên đời này, không gì là tuyệt đối cả.
“Hãy nhớ rằng, sẽ luôn có một vài vấn đề trong cuộc sống hôn nhân mà hai bạn sẽ không bao giờ giải quyết được. Đôi bạn cần phải biết chấp nhận sự thật đó, bởi mỗi người vẫn có những quan điểm khác nhau, nó có thể thuộc về niềm tin, lối suy nghĩ hay sở thích của từng cá nhân.”[7]
Sau đây là một số giải pháp cụ thể giúp giải quyết mâu thuẫn, xung đột mà đôi bạn cần nắm vững để duy trì hạnh phúc hôn nhân gia đình.
– Tôn trọng sự khác biệt: Một trong những điểm quan trọng mà đôi bạn phải ý thức ngay từ lúc còn đang giai đoạn tìm hiểu nhau, đó là sự khác biệt nam nữ, sự khác biệt giữa chồng và vợ. Chúng ta ai cũng biết rằng vợ chồng là hai người ở hai phương trời xa lạ, sinh ra và lớn lên trong hai gia đình khác lạ, khác nhau từ truyền thống giáo dục, tập quán, nếp sống, thói quen (có khi còn khác nhau về quốc tịch, màu da, tiếng nói), chưa kể đến biết bao sự khác biệt về trình độ học vấn, sở thích, cá tính, tố chất vv. Nói tóm lại là hoàn toàn khác nhau từ điểm xuất phát ban đầu.
Vợ chồng mặc dù rất khác biệt nhau nhưng lại phải sống chung với nhau trong một gia đình, dưới một mái nhà, cùng chịu trách nhiệm về hạnh phúc gia đình. Họ chẳng những phải chấp nhận nhau, chịu đựng nhau và tự điều chỉnh để người này thích nghi với người kia, tránh được tình trạng xung khắc, xung đột nhau. Ông bà ta thường nói “Thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn”. Điều này cho thấy sự khác biệt vợ chồng là điều tất yếu nhưng sự hòa hợp vợ chồng cũng là điều tất nhiên nhờ đó hai anh chị có sức mạnh vượt thắng được những cơn khủng hoảng trong đời sống gia đình.
– Lắng nghe và đối thoại: Chúng ta ai cũng biết rằng lắng nghe và đối thoại trong lúc bất hòa giữa hai vợ chồng là điều vô cùng quan trọng. Bởi nếu không, cuộc “khẩu chiến” sẽ chẳng bao giờ kết thúc và mối bất đồng cứ kéo dài dai dẳng. Chính vì thế mà ca dao VN có câu “Chồng giận thì vợ bớt lời / Cơm sôi nhỏ lửa một đời chẳng khê”. Trong hôn nhân, sở dĩ có những lúc vợ chồng phiền giận nhau hay hiểu lầm nhau không những vì chúng ta không thể nói lên những điều cần nói, mà cũng có khi vì không có ai lắng nghe.
Những người mới yêu nhau trò chuyện với nhau rất nhiều. Họ mong gặp nhau mỗi ngày, và khi gặp thì trao đổi với nhau nhiều điều. Tuy nhiên, khi nên vợ chồng rồi, khi có điều buồn giận họ không dễ làm hòa với nhau và vì đời sống bận rộn, họ cũng ít có thì giờ trò chuyện với nhau. Tất cả những điều đó khiến vợ chồng cảm thấy ngăn cách với nhau, và nếu không cẩn thận, sự ngăn cách đó sẽ khiến tình yêu phai nhạt dần và chết.
– Tranh luận không tranh cãi: Trong khi “khẩu chiến”, việc tranh cãi luôn có nguy cơ khiến cho mâu thuẫn kéo dài và không giải quyết được gì. Tranh cãi thường xuất phát từ tâm lý hơn thua, cố chấp và không tôn trọng bạn đời. Có rất nhiều đôi bạn chỉ vì chuyện mâu thuẫn nhỏ nhặt mà sinh ra tranh cãi, rồi không ai nhịn ai, đi tới chỗ xung đột, cuối cùng đành phải chấp nhận giải pháp ly hôn.
Chúng ta đều có xu hướng tranh phần thắng thua mỗi khi cãi nhau, bởi đây chính là bản tính của con người. Khi đôi bên tranh cãi to tiếng, họ thường không thể giữ bình tĩnh và lý trí, ngay cả nguyên nhân tranh chấp ban đầu cũng quên bẵng. Trong khi đó, thay vì tranh cãi một cách vô ích, vợ chồng nên ngồi lại với nhau, cùng nhau tranh luận để tìm ra nguyên nhân và giải pháp cho cuộc xung đột giữa hai người. Tranh luận đúng cách sẽ giúp người này hiểu người kia, không tạo nên căng thẳng bởi vì nguyên tắc của tranh luận là tôn trọng ý kiến khác biệt, tôn trọng những suy nghĩ và quan điểm đối lập.
– Bình tĩnh và tự chủ: Thường trong lúc cãi vã, người ta vì nóng giận nên khó bình tĩnh và tự chủ. Người nào cũng muốn phần thắng thuộc về mình nên không chấp nhận thỏa hiệp với người bạn đời. Họ cho rằng chỉ có mình là phải, là đúng nên ra sức bảo vệ ý kiến chủ quan mình. Trong tranh cãi, điều quan trọng nhất là đôi bên phải bình tĩnh, tự chủ, phải biết kiểm soát hành vi, lời nói của mình sao cho ôn hòa, dễ chịu. Có nhiều khi chuyện xích mích không lớn, nhưng vì một trong hai hoặc cả hai người không biết tự chủ nên sinh ra lớn tiếng, cãi cọ và xung đột cách nặng nề. Người ta thường so sánh sự việc như đổ dầu vào lửa.
Trên thực tế, qua báo chí, ta thấy rằng nhiều trường hợp chỉ vì mâu thuẫn nhỏ mà do không tự chủ nên xảy ra thảm kịch lớn trong gia đình, như chồng giết vợ, vợ đánh đập hành hung chồng, gây ra những vụ án mạng rất thương tâm. Do đó, ông bà xưa có câu: “Chồng giận thì vợ bớt lời/ Cơm sôi nhỏ lửa một đời chẳng khê”.
– Một sự nhịn chín sự lành : Không có giải pháp nào đơn giản mà lại hiệu quả hơn là sự nhịn nhục trong lúc nóng giận, xung đột. Chính vì vậy mà ông bà ta đã đúc kết thành một kinh nghiệm quý báu, đó là “Một sự nhịn chín sự lành”. Khi người này biết nhường nhịn người kia thì chắc chắn sự lành sẽ tới. Tục ngữ VN có câu: “Thương nhau chín bỏ làm mười”. Nhường nhịn nhau không phải là sự thất thế, thua thiệt nhưng đó là dấu chỉ của một tình yêu chín chắn, trưởng thành. Trong lúc hai vợ chồng bất đồng, người nào biết cách nhượng bộ, người đó là người chiến thắng. Sự nhượng bộ sẽ đem lại hòa khí trong gia đình và nhất là có sức mạnh thuyết phục phía-bên-kia cũng nhượng bộ như mình. Một cách đơn giản, một sự nhịn chín sự lành nghĩa là nếu biết nhường nhịn, ta sẽ dễ dàng làm lành với nhau và cuộc chiến sẽ mau chóng kết thúc…
– Hãy phá tan sự im lặng: Người ta thường khuyên là “Im lặng là vàng”, tuy nhiên nhiều trường hợp muốn giải quyết bất hòa vợ chồng, ta phải biết phá tan sự im lặng giữa hai người. Các chuyên gia cho rằng, khi ta lạnh nhạt không thèm để ý gì đến người bạn đời của mình thì hố ngăn cách ngày càng sâu hơn. Ngược lại, nếu ta chủ động giải quyết một cách nhẹ nhàng bằng những lời nói tình cảm thì sự việc sẽ xoay sang chiều tích cực.
Muốn giải quyết mâu thuẫn đến nơi đến chốn thì hai bạn phải tìm hiểu nguyên nhân gây ra điều đó. Thay vì cả hai cùng im lặng để “ngậm đắng nuốt cay” thì tốt hơn nên lên tiếng đối thoại với nhau. Mỗi người chia sẻ ý kiến riêng của mình, rồi tìm hướng giải quyết sao cho ổn thỏa. Một sự hiểu lầm nào đó nếu không được giải tỏa, sẽ dễ đưa đến chỗ bế tắc và hậu quả có khi rất nặng nề.
– Tích cực hòa giải bất đồng: Chúng ta đều biết rằng các mối bất hòa, mâu thuẫn giữa hai vợ chồng dù có nặng nề đến mấy đi nữa cũng sẽ được giải quyết cách êm đẹp nếu cả hai bên đều có thiện chí hòa giải. Lúc này, hai bạn cần lắng nghe tiếng nói của con tim mình: Yêu nhau trăm sự chẳng nề/ Một trăm chỗ lệch cũng kê cho bằng (Ca dao VN). Khi yêu nhau thì người ta sẵn sàng bỏ qua những xích mích xung khắc nhỏ nhen. Khi yêu nhau thì sự hy sinh, vị tha, bao dung luôn được đặt hàng đầu, nhờ đó mà ta tránh được những sứt mẻ, đổ vỡ trong đời sống vợ chồng.
Đức thánh GH Gio-an Phao-lô II, trong Tông huấn Những bổn phận của gia đình Ki-tô hữu đã nhắc nhở như sau: “Chỉ có một tinh thần hi sinh cao cả mới giúp gìn giữ được và kiện toàn được sự hiệp thông trong gia đình. Thực vậy, sự hiệp thông này đòi hỏi mọi người và mỗi người biết quảng đại và mau mắn mở lòng ra để thông cảm, bao dung, tha thứ cho nhau và hòa giải với nhau. Không gia đình nào mà không biết rằng sự ích kỷ, những bất hòa, những căng thẳng, những xung đột đã làm hại cho sự hiệp thông gia đình biết chừng nào, và đôi khi còn có thể làm tiêu tan sự hiệp thông ấy: chính từ đó mà phát xuất muôn hình thức chia rẽ khác nhau trong đời sống gia đình.” (số 21) ./.
