Khủng hoảng ngoại giao giữa Israel và Tòa Thánh

G. Trần Đức Anh, O.P

Israel chống Đức Hồng Y Parolin

Vụ mới nhất là hôm thứ tư 14/2 vừa qua, Đại sứ quán Israel cạnh Tòa Thánh đã ra thông cáo mạnh mẽ phê bình tuyên bố của Đức Hồng Y Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Tòa Thánh vì đã tố giác các cuộc thảm sát thường dân Palestine tại Gaza do Israel gây ra nhân danh quyền tự vệ.

Tuyên bố của Đức Hồng Y Parolin

Tuyên bố với giới báo chí bên lề buổi kỷ niệm hiệp định Laterano giữa Ý và Tòa Thánh, chiều ngày 13/2 trước đó, tại Đại sứ quán Ý cạnh Tòa Thánh ở Roma, Đức Hồng Y Parolin nhắc đến tình trạng tại Trung Đông, đặc biệt tại Gaza, nơi 30 ngàn người đã bị thiệt mạng vì các cuộc tấn công của Israel vào miền này và ngài gọi đó là một cuộc tàn sát. Đức Hồng Y nói: “Tòa Thánh ngay từ đầu đã lên án một cách rõ ràng và không chút do dự những gì xảy ra ngày 7/10 năm ngoái, và tại đây tôi tái khẳng định sự lên án đó: một sự lên án rõ ràng và không chút dè dặt đối với mọi hình thức bài Do thái. Đồng thời Tòa Thánh yêu cầu làm sao để quyền tự vệ của Israel không được nại ra để biện minh cho cuộc hành quân không tương ứng hiện nay, và chắc chắn là không tương ứng khi 30 ngàn người chết như vậy”.

Phản ứng của Đại sứ quán Israel

Phản ứng về lập trường này, Đại sứ quán Israel, do Đại sứ Raphael Schutz đảm trách, đã ra thông cáo nói rằng tuyên bố của Đức Hồng Y Parolin là “đáng lên án” (deplorevole) vì “Để thẩm định về chiến tranh tại Gaza hiện nay, cần để ý đến những hoàn cảnh và những sự kiện quan trọng mà lẽ ra Quốc vụ khanh Tòa Thánh phải chú ý”.

Theo Israel, “Gaza đã bị Hamas biến thành một căn cứ khủng bố chưa từng thấy. Hầu như không có cơ cấu dân sự hạ tầng nào mà không được Hamas sử dụng cho những kế hoạch tội phạm của chúng, kể cả các nhà thương, trường học, nơi thờ phượng và nhiều nơi khác”. Và theo đại sứ quán, “các cuộc hành quân của quân đội Israel diễn ra trong sự tôn trọng hoàn toàn đối với công pháp quốc tế”.

Trong thông cáo hôm sau đó, 15/2, Đại sứ quán sửa sai bản tiếng Ý vì dịch sai từ bản tiếng Anh, theo đó tuyên bố của Đức Hồng Y Quốc vụ khanh là “đáng tiếc” (Regretable) (sfortuna).

Đức Hồng Y Parolin đã từ chối bình luận về lập trường trên đây của Đại sứ quán Israel cạnh Tòa Thánh.

Bất mãn đã có từ trước

Trước phản ứng mạnh mẽ trên đây của Đại sứ quán Israel chống lập trường của Tòa Thánh về cuộc chiến của Israel chống Hamas, với số thường dân Palestine bị khốn đốn và thiệt mạng, đã có những phê bình từ phía Israel.

Ngay từ hồi cuối tháng 10 năm ngoái, giới lãnh đạo Israel đã bày tỏ bất mãn đối với Tòa Thánh và họ muốn Tòa Thánh đứng riêng về phía Israel chứ đừng giữ tình trạng đứng giữa một bên là Hamas và bên kia là người Israel.

– Trong cuộc phỏng vấn dành cho chương trình “Porta a Porta” của đài truyền hình Ý, truyền đi ngày 31/10 năm ngoái, tổng thống Israel, Ông Herzog, bày tỏ sự “cay đắng” vì vẫn chưa nhận được những lời lên án rõ ràng của ĐGH Phanxicô đối với những cuộc tấn công của Palestine chống Israel. Ông nói: “Tôi chờ đợi tất cả những tiếng nói luân lý và tinh thần của thế giới rất cương quyết. Tôi rất muốn nghe một tuyên bố rất rõ ràng từ phía Tòa Thánh, từ phía Đức Giáo Hoàng về những trẻ em Do thái đang bị giữ ở Gaza, có 30 trẻ em, cả những trẻ sơ sinh 9 tháng bị bắt cóc. Ai có thể biện minh một cách nào đó cho sự kinh hoàng này?”

Trong cuộc phỏng vấn, Tổng thống Herzog cũng cảnh giác rằng “Nếu Israel bị thua, thì sau đó sẽ đến lượt Âu Châu, vì Hamas giống như nhà nước Hồi giáo: sẽ có cuộc xung đột nền văn minh”.

– Cả Rabbi trưởng của thành Roma, ông Riccardo Di Segni, tuyên bố rằng “Các cuộc chiến tranh luôn là một xúc phạm đến phẩm giá con người, mang theo chết chóc và tàn phá, cần phải tránh, nhưng khi sự sống còn của mình bị đe dọa trước một kẻ thù không thể thu phục được, thì thái độ chủ hòa là điều đáng phê bình kể cả về mặt luân lý. Thật là khó nói rằng sự đánh bại chế độ Đức quốc xã là một thất bại cho tất cả mọi người. Đôi khi người nào đó phải bị đánh bại, chỉ người ấy và mãi mãi”.

Rabbi Di Segni muốn ám chỉ đến lời Đức Thánh Cha nói rằng “Chiến tranh luôn là một thất bại”.

– Trong một dịp khác, Rabbi Riccardo Segni, tái bày tỏ sự bất mãn lớn đối với cách thức phản ứng của Tòa Thánh đối với cuộc khủng hoảng ở Gaza. Trong cuộc phỏng vấn dành cho báo “Il Giornale” xuất bản ngày 22/1 vừa qua ở Ý, Rabbi Segni than phiền rằng có nhiều bước thụt lùi trong quan hệ Công Giáo và Do thái giáo do kết quả những phản ứng của Vatican đối với cuộc chiến của Israel chống Hamas. Ông nói: “Có một sự thất vọng bất mãn lớn. Tôi hy vọng điều này được hiểu và cuộc khủng hoảng sẽ được giải quyết”.

Rabbi cũng bênh vực cuộc chiến do Israel đang tiến hành chống Hamas và nói rằng: “Ai cũng muốn hòa bình, nhưng tùy thuộc đó là hòa bình nào. Bất cứ ai làm điều ác phải bị đánh bại, như đã xảy ra với Đức quốc xã hội năm 1945. Bạn không thể chấp nhận ý tưởng theo đó, chiến tranh tự nó là một thất bại đối với mỗi người”, như ĐGH Phanxicô thường nói. Ý tưởng một cuộc chiến tranh chính đáng không cho phép làm bất cứ điều gì, nhưng bạn không thể đặt ngang hàng nhau giữa người đã chịu đựng một sự lạm dụng kinh khủng và người đang cố gắng loại trừ những nguồn gốc và tái diễn sự lạm dụng ấy”. (Crux now 24-1-2024)

Giới lãnh đạo Israel thường không hề đề cập đến những gì quân đội Israel đã gây ra cho 2 triệu 300 ngàn người dân vô tội tại Gaza với những cuộc dội bom và tình trạng khẩn trương về nhân đạo mà người dân tại đây đang phải chịu và Liên Hiệp Quốc phải lên tiếng kêu gọi tôn trọng công pháp quốc tế về nhân đạo và sự tương ứng. Họ coi đó chỉ là một “tác dụng phụ” của chiến tranh.

Lập trường của Tòa Thánh là lập trường chung

Trở lại lời tuyên bố của Đức Hồng Y Parolin hôm 14/2 tại đại sứ quán Ý cạnh Tòa Thánh, trong thực tế, những lời của Đức Hồng Y chỉ là nhắc lại sự lo lắng đã được ông António Guterres, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, nhiều lần bày tỏ và đó cũng là ý kiến chung của nhiều vị lãnh đạo quốc tế, kể cả Hoa Kỳ, và các tổ chức nhân đạo thuộc các khuynh hướng khác nhau, cũng như các chính phủ Âu Châu từ Pháp, Ý, Đức đến Anh quốc.

– Lập trường được Đức Hồng Y Parolin bày tỏ hôm 14/2 cũng là lập trường được chính Đức Thánh Cha bày tỏ. Trong buổi đọc kinh Truyền Tin trưa Chúa Nhật 17/12 năm ngoái sau vụ 2 giáo dân Công Giáo bị lính Israel bắn tỉa chết ở giáo xứ Thánh Gia tại Gaza, Đức Thánh Cha đã nói: “Những thường dân vô tội là đối tượng những cuộc dội bom và bắn súng. Có người đã nói: “Đó là khủng bố, là chiến tranh”. Đúng vậy, đó là chiến tranh, là khủng bố. Vì thế Kinh Thánh quả quyết rằng: “Thiên Chúa làm cho chiến tranh chấm dứt… Người bẻ gãy cung tên và giáo mác” (X. Tv 46,9).

Một lập trường Do thái ngược dòng

Không phải người Do thái nào cũng đồng ý với đường lối của chính phủ Israel hiện nay, quyết liệt tiêu diệt Hamas dù có hàng chục ngàn thường dân vô tội Palestine và các nhân viên y tế, ký giả, và nhân viên cứu trợ quốc tế bị chết oan.

Trong cuộc phỏng vấn dành cho báo “Fatto quotidiano” ở Ý, văn sĩ kiêm thi sĩ Edith Bruck, người Do thái Hungari, đã từng bị giam cầm tại trại tập trung Auschwitz của Đức Quốc xã, cũng đã bày tỏ những lập trường tương tự như Đức Hồng Y Parolin và Tòa Thánh. Bà mạnh mẽ phê bình thủ tướng Israel hiện nay và nhấn mạnh rằng “ông đã gây thiệt hại cho những người Do thái sống tại nước ngoài vì ông đã làm sống lại chủ nghĩa bài Do thái vốn chưa bao giờ biến mất và giờ đây lại gia tăng”. Bà Bruck cho biết bà xác tín rằng với chính sách này, thủ tướng Netanyahu sẽ không bao giờ loại trừ được những kẻ khủng bố”.